नोकरशाहीचे स्वरूप स्पष्ट करा.
उत्तर :
नोकरशाहीचे स्वरूप पुढीलप्रमाणे -
कायमस्वरूपी यंत्रणा : कर गोळा करणारी, पर्यावरणरक्षण करणारी, कायदा व सुव्यवस्था राखणारी, समाजाला सुरक्षा देणारी नोकरशाही सातत्याने काम करत असते. दर निवडणुकीनंतर नवे प्रधानमंत्री, नवे मंत्रिमंडळ अस्तित्वात येते, पण नोकरशाही बदलत नाही.
राजकीयदृष्ट्या तटस्थ : कोणत्याही पक्षाचे सरकार येवो; त्या शासनाच्या धोरणाची अंमलबजावणी नोकरशाहीने तटस्थपणे, कार्यक्षमतेने व निष्ठेने केली पाहिजे. सनदी सेवकांनी राजकीय भूमिका घेऊ नयेत. सरकार बदलल्यास पहिल्या सरकारची धोरणे नंतरचे सरकार बदलू शकते. अशा परिस्थितीत नोकरशाहीने तटस्थ राहून आपली जबाबदारी पार पाडली पाहिजे.
अनामिकता : एखाद्या धोरणाच्या यश किंवा अपयशाला नोकरशाही थेटपणे जबाबदार नसते, तर ती जबाबदारी त्या खात्याच्या मंत्र्याची असते. सनदी सेवकावर जाहीरपणे टीका होत नाही. खात्याच्या गैरकारभारासाठी संसद मंत्र्यांला जबाबदार धरते. याची पूर्ण जबाबदारी मंत्री घेतात व नोकरशाहीला संरक्षण देतात.