वसंतह्रदय चैत्र स्वाध्याय
वसंतह्रदय चैत्र स्वाध्याय इयत्ता दहावी
वसंतह्रदय चैत्र स्वाध्याय इयत्ता दहावी मराठी
1. पाठाच्या आधारे दिलेल्या वैशिष्ट्यांवरून झाडाचे नाव लिहा.
|
|
|
|
|
|
|
|
........................ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
उत्तर :
कडुनिंब | |
पिंपळ | |
घाणेरी | |
घाणेरी | |
नारळ | |
फणस |
2. खालील संकल्पनांचा तुम्हाला समजलेला अर्थ स्पष्ट करा.
अ. चैत्र हा खरा वसंतात्मा, मधुमास आहे.
उत्तर :
फाल्गुन, चैत्र व वैशाख हे तीन महिने वसंत ऋतूत येतात. पण त्यातही चैत्र हाच महिना वसंतऋतूचा आत्मा आहे. तो गोड महिना आहे.
आ. काळीकबरी घरटी चित्रलिपीतली सुंदर विरामचिन्हे वाटतात.
उत्तर :
चैत्रात पक्षी लोंबत्या आकाराची, वाटोळी, पसरट गोल अशी विविध प्रकारची घरटी बांधतात. त्यांचा आकार स्वल्पविराम, पूर्णविराम, उद्गारवाचक चिन्ह असा वाटत असतो. ते पक्ष्यांच्या विरामाचे स्थान असते. म्हणून लेखिका म्हणते की ही काळीकबरी घरटी चित्रलिपीतील सुंदर विरामचिन्हे वाटतात.
3. योग्य जोड्या जुळवा.
|
|
|
|
|
अ) माडाच्या लोंब्या आ) कैऱ्याचे गोळे इ) करंजाची कळी |
उत्तर :
आ) कैऱ्याचे गोळे इ) करंजाची कळी अ) माडाच्या लोंब्या |
4. खालील तक्ता पूर्ण करा.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
उत्तर :
5. खालील वाक्यांत योग्य ठिकाणी कंसातील योग्य वाक्प्रचार वापरुन वाक्ये पुन्हा लिहा.
(रुंजी घालणे, कुचेष्टा करणे, पेव फुटणे, व्यथित होणे)
अ. लहानसहान अपयशाने दु:खी होणे अयोग्यच.
उत्तर :
लहानसहान अपयशाने व्यथित होणे अयोग्यच.
आ. गुंजारव करत भ्रमर फुलांच्या अवतीभोवती फिरत असतात.
उत्तर :
रुंजी घालत भ्रमर फुलांच्या अवतीभोवती फिरत असतात.
इ. मोठ्या माणसांबद्दल चुकीचे बोलणे हासुद्धा अपराधच.
उत्तर :
मोठ्या माणसांची कुचेष्टा करणे हा सुद्धा अपराधच.
ई. सध्या घरामध्ये उंदरांची संख्या वाढल्याने अनेक पाहुण्यांच्या पिशव्या कुरतडल्या गेल्या आहेत.
उत्तर :
सध्या घरामध्ये उंदरांची पेव पुटल्यामुळे अनेक पाहुण्यांच्या पिशव्या कुरतडल्या गेल्या आहेत.
6. खालील शब्दांमधील प्रत्यय ओळखून तक्ता पूर्ण करा.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
उत्तर :
7. खालील वाक्यांतील आधोरेखित नामांचा प्रकार ओळखून चौकटींत लिहा.
अ. आश्विनीला पुस्तक वाचायला आवडते.
उत्तर :
|
|
|
आ. अजय आजच मुंबईहून परत आला.
उत्तर :
|
|
|
इ. गुलाबाचे सौंदर्य काही निराळेच असते.
उत्तर :
|
|
|
ई. रश्मीच्या आवाजात वेगळाच गोडवा आहे.
उत्तर :
|
|
|
8. खालील ओळी वाचून दिलेल्या शब्दांसाठी त्यातून योग्य पर्याय शब्द शोधून लिहा.
जो आपल्या आनंदात सोबत असतो, दु:खात सोबत करतो आणि आपण जर वाट चुकत असून तर कान पकडून आपल्याला योग्य वाट दाखवतो, तोच खरा मित्र असतो. काय करावे हे सांगत असताना काय करू नये हे सांगणेही महत्त्वाचे असते.
अ) कर्ण -
आ) सोबती -
इ) मार्ग -
ई) हर्ष -
उत्तर :
अ) कर्ण - कान
आ) सोबती - मित्र
इ) मार्ग - वाट
ई) हर्ष - आनंद
9. स्वमत
अ. चैत्रातल्या पिंपळाच्या नवपालवीच्या रुपाचे सौंदर्य तुमच्या शब्दांत लिहा.
उत्तर :
चैत्रातल्या पिंपळाची नवी पालवी हातात रेशमी पताका नाचवत उभी आहेत असे वाटते. ही गुलाबी पाने चमकतात तेव्हा सुंदर पुष्पांचे गेंदच या झाडावर फुलले आहेत असे वाटते.
आ. चैत्र महिल्यातील पक्ष्यांच्या घरट्यांना लेखिका वसंताच्या चित्रलिपीतली विरामचिन्हे म्हणतात, या विधानाची सत्यता पटवून द्या.
उत्तर :
वाक्य वाचताना आपण विरामचिन्हांच्या जागी थोडे थांबत असतो, विश्रांती घेत असतो. चैत्रात पक्षी लोंबत्या आकाराची, वाटोळी, पसरट गोल ंशि विरामचिन्हांच्या आकाराची घरटी बांधत असतात आणि तेथे विश्रांती घेत असतात. म्हणजे घरट्यांचे विरामचिन्हांशी दिसणे व विश्रांती घेणे या दोन्ही गोष्टींचे विरामचिन्हाशी साम्य असते. म्हणून हे विधान सत्य आहे.
इ. वसंतऋतूशी निगडित तुमची एखादी आठवण समर्पक शब्दांत लिहा.
उत्तर :
आता जगातील ऋतुमानच बदलले आहे. उन्हाळ्यात पाऊस येतो, पावसाळ्यात नावापुरता पाऊस येतो, हिवाळ्यात गरमी होते. चैत्रपौर्णिमेला आम्ही मित्र रामटेकच्या गडमंदिराकडे सायकलने जायला निघालो होतो. अर्ध्या रस्त्यात जोरदार पाऊस झाला. आम्ही भिजलो, कुडकुडू लागतो. अर्ध्या रस्त्यातून परत यावे लागले. पाऊस रात्रभर सुरू होता. हीच माझी वसंत ऋतूशी निगडीत आठवण आहे. आता वसंत वसंत राहिला नाही.